„ სტერეოტიპები და ცრურწმენები“

კიდევ ერთი დავალება მივიღე, არა რთული, არამედ მრავალფეროვანი. ვფიქრობ, როგორ და საიდან დავიწყო ? ფართო მაშტაბებს რომ შევეხო, ყოველ წვრილმანს ჩაუღრმავდე, წასაკითხად მოსაწყენი გახდება, არა და რა უნდა დავწერო და ვთქვა მე ისეთი, რაც აქამდე არ თქმულა და არ დაწერილა, მაგრამ ყოველი ადამიანი ხომ ინდივიდია და ყველას თავისი მოსაზრება გააჩნია ამა თუ იმ საკითხზე.

არადა კარგი მასალაა…. მაინც საიდან დავიწყო ვეკითხები თავს და აი, წამოვიდა აზრი… მოდის, მოდის. „ახილე მახილე სახილე, ღმერთო მაპოვნინე ნატვრის ხე“.

„სტერეოტიპი და ცრურწმენაც“ მორფოლოგიურად ორივე რთულ სიტყვათა კატეგორიას განეკუთვნება.
სტერეოტიპი-იგივეა,რაც ტრაფარეტი, შაბლონი. ტრაფარეტი ე.ი გაცვეთილი ერხელ და სამუდამოდ მიღებული გაცვეთილი ფორმა. შაბლონი-საყოველთაოდ ცნობილი გაცვეთილი ნიმუში, რომელსაც ბრმად მისდევენ, ბაძავენ.

მივდივარ დასკვნამდე სტერეოტიპი, ტრაფარეტი და შაბლონი ერთმანეთის სინონიმებია, რადგან სტერეოტიპული აზროვნების ერთ-ერთიგამოხატულება.

ხშირად გამიგია გამოთქმა: ტრაფარეტური შაბლონური პოეტური ხერხები ანეგდოტზე „მაგას ხომ წვერები ამოუვიდა“. მიმბაძველობითი საუბარი… რომ აღარაფერი ვთქვათ ქართულ ტელესივრცეზე და გადაცემაზე თითქოს ყველა ტელეარხს ერთი რეჟისორი ჰყავს.

ერთი პერიოდი ჟურნალისტთა ჯგუფი ქალბატონ ინგა გრიგოლიას ბაძავდა, საუბრის მანერით და წარბების თამაშით, ვერ გაიგებდი პანტომისის თეატრს უყურებდი თუსაინფორმაციო გადაცემას. მაპატიეთ, იქნებ ეს არ უნდა მეთქვა, არვარ იმ ასაკში თავს ამდენი გავაბედინო, მაგრამ სიმართლე ხომ ესაა ?

სტერეოტიპი დადებითიც არის და უარყოფითიც. წინა თემაში „ტრადიციები“ ვახსენე რაც კარგი და დადებითია შევინარჩუნოთ უარყოფითი წავშალოთ აზროვნებიდანმეთქი. არა და რა მიმბაძველობის მანია გვჭირს ქართველებს „ღრუბელივით“ ცუდს რომ ვისრუტავთ და კარგს ვერ ვხედავთ !

დღევანდელ აქტუალურ ცხოვრებაში სტერეოტიპად იქცა დასავლური კულტურა, დასავლეთისკენ სწრაფვა, ზოგიერთი ჩემი თანატოლის აზროვნებაში დასავლეთი მარტო ამერიკაა და სხვა ძირძველი ქვეყნების კულტურას იგნორირებას უკეთებენ.
მახსენდება ილია ჭავჭავაძის პუბლიცისტური წერილი „რა გითხრათ რით გაგახაროთ“. „არ ვიცით-რანი ვყოფილვართ, არ ვხედავთ-რანი ვართ, ვერ გამოგვისახია რანი ვიქნებით !

ჩემთვის ილია ჭავჭავაძე არის პირველი ქართველი, რომელმაც X|X საუკუნის 60-იან წლებში მართლაც დაანგრია უარყოფითი სტერეოტიპი და ხმამაღლა თქვა თავისუფალი სიტყვა და მოხდა „მამათა და შვილთა“ ბრძოლა.ილიამ დააფიქრა ქართველი ერი და ჩაახედა თავიანთ დაბნელებულ სულში, მყინვარივით ლამაზი შეუდარებელი, უმოძრაო და უმოქმედობაში დაადანაშაულა 23 წლის ილიამ თავისი ხალხი.

ილია იყო დიდი კანონმდებელი ქართული აზროვნების და ცხოვრებისა, პრაქტიკული თუ თეორიულ საკითხებზე კამათში, მხოლოდ მას შეეძლო ჩვენი მტერ-მოყვარესათვის ღირსეული პასუხის გაცემა, ყველაფერში მისი აზრი გვიძღოდა წინ. მან შექმნა ნამდვილი აკადემია ქართული ენისა, მწერლობისა, ჩამოაყალიბა ქართული ხალხის სამოქმედო პროგრამა და ქართველი ერის იდეოლოგია.

არ შემიძლია ყურადღების მიღმა დავტოვო და არ გავიხსენო ვაჟა ფშაველას ნაწარმოები „ალუდა ქეთელაური“ მწერალმა დაგვანახა პიროვნებისა და საზოგადოების დაპირისპირება. ალუდა გადაუდგა თემს-ცრურწმენის გამო. მან მუცალს არ მოაჭრა მარჯვენა. თემის მიერ ალუდას მოკვეთა, მათ შორის კონფლიქტის გაგრძელება გამოიწვია არა ხელის მოუჭრელობამ, არამედ მოზვერმა, რომელიც ალუდამ მიიყვანა ხატში ქისტის სულის მოსახსენებლად . ესეც ხომ ცრურწმენაა.

ცრურწმენა ორგვარია; კარგის მომასწავებელი და ცუდის მომასწავებელი. ყოველგვარი სხვა რწმენა, გარდა რწმენისა წმინდა ჭეშმარიტებაში, არის ცრურწმენა.

არ განვმეორდები არ გამოვიყენებ უკვე ნახსენებ და ჩამოყალიბებულ ცრურწმენებს… გავიხსენებ მხოლოდ ერთ ფაქტს აღდგომის ბრწყინვალე დღესასწაულის წინა დღეებში, რომელსაც დიდ ხუთშაბათს ვეძახით.

ჟუჟუნა ბიცოლამ ეზოში საკმაოდ ფიჩხი შეაგროვა. შებინდებისას ბავშვებს თავი მოუყარა, ცეცხლი დაანთო და უნიკალური ტექსტიც დააზეპირებინა „ასული კუდიანებისა, ჯვარი აქაურობისა სხვის ეზოში კიმპლა-კიმპლა, ჩვენ ეზოში ძარა-ძარა“ ბავშვები მხიარულად გაჰკიოდნენ ტექსტს, თანაც ასწავლა ცეცხლს სათითაოდ გადაახტით და მთელი წელი ავისულისაგან დაცულნი იქნებითო.

ჟუჟნა ბიცოლას სიტყვა დამთავრებული არ ჰქონდა, მარჯვე ემზარი უკვე სტარტზე იდგა, ბავშებს ხელით ანიშნა გამეცალეთო, გამოქანდა და შუაგულ ცეცხლში მოადინა ზღართანი. შეიქმნა ალიაქოთი, ემზარი ცეცხლიდან ამოიყვანეს შარვალი აღარ ეცვა, ვეღარც დგებოდა ფეხები და საჯდომი კაგად შებრაწული ჰქონდა, ჩვენი მკვირცხლი თათუნია ექმიბაშთან გააქცუნეს. მისტიკამ დაღუპა საზოგადოება, პატარა ემზარი კი „ჭიაკოკონობამ“.

ცრუმორწმუნეობა ქრონიკული ავადმყოფობაა-როემლიც იკურნება.

ჩემი აზრით ცრურწმენა და სტერეოტიპი შინაარსობრივად და გადმონაშთით ერთმანეთს ჰგავს. ადამიანისათვის შეუძლებელი არაფერია. დღევანდელი ცხოვრების ტემპი ისე სწრაფად ვითარდება, იმსხვრევა ძველი სტერეოტიპები, მაგრამ მისი თანამედროვეული ჩანაცვლება ხდება. ახალ თაობას, ახალი სტერეოტიპი მოჰყვება, რომელიც ძველი სტერეოტიპის წარმომადგენლებს არ მოსწონთ, რაც შეეხება ცრურწმენებს ძველი მჩხიბავები და მკითხავები ვითომდა თანამედროვე, ნათელმხილველებმა ჩაანაცვკლეს.

არ ვიცი, როგორი გამომივიდა მოცემული დავალება, შეფასება თქვენთვის მომინდია მკითხველო…. თქვენი მონა მორჩილი ლაშა ბესტავაშვილი !

წყარო; 1) ქართული ენის განმარტებითი ლექსიკონი !
2) ქართული მწერლობის კრიტიკოსები კრებული